Idea  

W pierwszym roku starań Miasta Katowice oraz Górnośląsko-Zagłębiowskiej Metropolii o tytuł Europejskiej Stolicy Kultury prowadziliśmy między innymi zakrojone na szeroką skalę badania uczestniczek i uczestników kultury oraz konsultacje w podregionach z przedstawicielami instytucji kultury. Chcieliśmy również wypracować działanie, którego celem byłoby dotarcie do mieszkanek i mieszkańców miast GZM bezpośrednio, w sposób maksymalnie pozbawiony barier związanych uczestnictwem w wydarzeniach kulturalnych, a także pozwalający na rozmowę w ich miejscu zamieszkania, niejako „tu i teraz”. Tak powstała koncepcja cyklu spacerów partycypacyjnych, realizowanych w wersji pilotażowej w przestrzeniach katowickich dzielnic. Punktem wyjścia było mapowanie dziedzictwa różnych części Katowic, a także praca na opowieściach i emocjach, które owo dziedzictwo wywołuje wśród mieszkańców.

Przygotowując założenia projektu „Podziel się dzielnicą” przyświecała nam idea opracowania takiej metody współpracy z mieszkańcami, która jednocześnie pozwoli na zdobycie informacji o oddolnych formach uczestnictwa w kulturze. W szczególny sposób zależało nam na rozpoznaniu lokalnego dziedzictwa w jego wymiarze materialnym i niematerialnym, a także zdiagnozowanie możliwości związanych z aktywizacją  mieszkańców. 

W tej koncepcji dziedzictwo rozumiane jest przede wszystkim jako sposób łączenia przeszłości i teraźniejszości w trosce o lepszą, wspólną przyszłość. Celem ustawienia go w centrum projektu jest umożliwienie rozpoznania wzajemnych, złożonych relacji między ludźmi będącymi dysponentami tego dziedzictwa, ich emocjami, potrzebami i formami przywiązania do miejsca życia. Realizując spacery związane z dziedzictwem, możemy jednocześnie je zmapować i podsumować wiedzę o nim oraz uzyskać wgląd w to, jak społeczność lokalna wchodziła w interakcje z miejscem i kształtowała je.

Jednocześnie wybrana forma spaceru partycypacyjnego, w którym głos oddawany jest nie tylko przewodnikowi, ale również członkom społeczności lokalnych, umożliwia nam zweryfikowanie, sposobów, w jaki mieszkańcy chcieliby opowiadać o najbliższym im dziedzictwie oraz dzięki czemu włączaliby się w działania na rzecz swojego miejsca zamieszkania. Opracowana przez nas metodyka pozwala także na skumulowanie i syntezę informacji o istniejących już inicjatywach i osobach zaangażowanych w animację kulturalnego życia, a także skompletowanie dokumentacji wpływającej na lepsze przygotowanie, planowanie i wdrażanie programów związanych z lokalnym dziedzictwem, wspierających relacje sąsiedzkie, dzielnicowe działania i formy samoorganizacji. Pozwala ona również nie przyjmować wstępnych założeń dotyczących wspólnych wszystkim mieszkańcom wartości i potrzeb, a zatem w perspektywie dłuższego okresu czasu ułatwi kształtowanie zdecentralizowanych, pozbawionych wstępnych założeń i lepiej sprofilowanych programów z zakresu dostępności i uczestnictwa w kulturze. 

Proponowana idea opiera się na pytaniu, jak w diagnozach dotyczących charakteru uczestnictwa w kulturze Katowic otworzyć badania na różne perspektywy i głosy społeczności lokalnych. W zgodzie za Rodneyem Harrisonem (2015) dziedzictwo tu jest traktowane jako „kolaboracyjny, dialogiczny i interaktywny, materialno-dyskursywny proces, w którym przeszłość i przyszłość powstają w wyniku dialogu i spotkania wielu 3 punktów widzenia”. Tak rozumiane dziedzictwo nie tylko opowiada o historii, ale pozwala określić charakter danej społeczności oraz odpowiedzieć na pytanie jaka chce ona być w przyszłości. To nie tylko świadectwo tego, jak żyli przodkowie obecnych mieszkańców, ale też źródło pomysłów i inspiracji, jak my możemy żyć lepiej w jego otoczeniu.

Autor koncepcji: dr Adam Pisarek, koordynatorka: Magdalena Czerny-Kehl

———————————————

Jak działamy / Co planujemy

Spacer opiera się na strukturze trasy wytyczonej przez przewodnika, ale głównym celem jest zachęcenie grupy do podzielenia się własnymi opowieściami, emocjami i sugestiami dotyczącymi miejsc i praktyk, które są ważne dla codziennego życia dzielnicy i poczucia „bycia u siebie”. Do współpracy staramy się zapraszać przewodników wywodzących się z poszczególnych dzielnic bądź związanych z daną częścią miasta, którzy są bliżej społeczności lokalnej i stanowią jej część.

Pilotażowy program uruchomiliśmy w Katowicach, ale jeszcze w tym roku chcemy wdrożyć go we współpracy z sąsiadującymi z Katowicami miastami Metropolii. Projekt poszerzymy również o klachy, czyli spotkania mające na celu rozpoznanie lokalnego dziedzictwa, na które zaprosimy mieszkanki oraz mieszkańców jednej z południowych dzielnic Katowic. Również tu liczymy na wymianę opowieści oraz wspólną naukę o historii i współczesności tej części miasta. Jednocześnie klachy, w zależności od potrzeb, będą mogły uzupełniać spacery lub stanowić dla nich alternatywę. Chcemy bowiem stworzyć kompleksowe narzędzie umożliwiające współpracę ze społecznością lokalną na różnych poziomach, w sposób przełamujący bariery, pozwalający na bezpośredni dialog i wydobycie potrzeb, które znajdujemy pod opowieściami o okolicznym materialnym i niematerialnym dziedzictwie. 

Projekt wdrażany w ramach starań o tytuł Europejskiej Stolicy Kultury 2029 to pilotaż, który jak mamy nadzieję, stanie się sposobem na mapowanie dziedzictwa poszczególnych miast Metropolii. Dlatego po zakończeniu kolejnego etapu projektu przygotujemy i udostępnimy narzędziownik  pozwalający na skorzystanie z wypracowanych przez nas rozwiązań zarówno przez jednostki samorządu terytorialnego, instytucje kultury, organizacje czy stowarzyszenia, które będą chciały w podobny sposób rozpoznać lokalne dziedzictwo.

Nasze spacery, a wraz z nimi opowieści mieszkanek i mieszkańców już teraz miały realny wpływ na zawartość aplikacji Katowic w staraniach o tytuł ESK2029. Uwzględniono w niej bowiem projekt nawiązujący do tradycyjnych piekarnioków, jako miejsca spotkań sąsiedzkich i przywracając je do przestrzeni miast we współczesnej formie.

Projekt „Podziel się dzielnicą” wpisuje się jednocześnie w naszą linię programową Personal Playlist, gdzie istotne jest osobiste doświadczenie uczestniczek i uczestników kultury pojmowanej jako szeroki katalog możliwości. Pewne elementy projektu pozwalają go również lokować w ramach linii RE:PLAY pozwalającej spojrzeć na dziedzictwo z innej perspektywy, sprzyjające kreowaniu nowych narracji.

„Podziel się dzielnicą” to coś więcej niż spacery. To również nie tylko element gry o tytuł Europejskiej Stolicy Kultury 2029. To sposób na poznanie mieszkanek i mieszkańców Metropolii oraz metoda pozwalająca na mapowanie dziedzictwa w skali mikro i makro.

Dlatego włączcie się w nasze działanie i wraz nami opowiedzcie swoje historie! 

Informacji o najbliższych spacerach szukaj w zakładce Aktualności i na naszym profilu na portalu Facebook.

Dokumentacja fotograficzna i wideo cyklu dostępna jest na Flickr i YouTube.